Hij komt! Het goede nieuws van Openbaring – Preek 1 over Openbaring (1, 7 en 8)
(preek gehouden augustus 2019)
Wie is Boris Johnson? Het zal weinigen ontgaan zijn: Johnson is de nieuwe premier van Groot-Brittannië. Hij volgt Theresa May op, die er niet slaagde om Engeland uit de EU te krijgen. Johnson is de zoveelste speler in de soap die de brexit heet. Wie is hij, wat wil hij: daarover werd de afgelopen weken druk gesproken in de media. Is hij iemand met een visie? Het lijkt er niet op: hij schreef ooit stukken tégen vertrek uit de EU, en nu is hij voor. Het lijkt erop, dat hij alleen maar uit was op de macht. Als kind al wilde hij de machtigste man van Engeland worden. Sommigen noemen hem een opportunist: iemand zonder echte visie, alleen uit op macht. Als je daarnaar kijkt, lijkt hij prima te passen in een hele rij andere namen, als Trump, Putin, Erdogan, Orbán (en vele anderen). Leiders die hun eigen macht belangrijker lijken te vinden dan hun volk of land. Zulke regeringsleiders lijken in opkomst. Met populistische oneliners misleiden ze het volk. Van democratische principes lijken sommigen zich niet veel aan te trekken. En ook hebben ze met elkaar gemeen, dat ze hun eigen land en volk boven alles stellen. Ook in Nederland lijken sommigen zulke sterke leiders te zoeken. Die het vaderland, onze ‘unieke’ cultuur, willen afschermen tegen alles wat van buiten komt. Ook die schuwen geen grove taal, halve onwaarheden of zelfs hele leugens. Mensen met grote ego’s, die graag een podium zoeken en opleven zodra ze camera’s zien.
Wat is er aan de hand, in ons land, en in de hele wereld? Landen sluiten hun grenzen voor vluchtelingen en migranten. Nationalisme, de glorie van eigen land en volk, en populisme gaan hand in hand. Bescherming van de eigen cultuur wordt boven opvang van kwetsbare mensen gesteld. En sterke leiders lijken meer gewild dan opkomen voor democratie en mensenrechten. Dit alles houdt mij bezig, deze zomer heb ik er veel over gelezen en nagedacht. Toen ik zo’n jaar of 25, 30 was, leek het de goeie kant op te gaan in de wereld. Naïef-optimistisch dacht ik, dat vrijheid en democratie vanzelfsprekend waren. De Muur viel, de Koude Oorlog was voorbij, vrede in het Midden-Oosten leek bereikbaar. Maar sinds de eeuwwisseling waait er een andere wind in de wereld. Landen lijken zich op eigen bodem terug te trekken, muren worden weer gebouwd. Terwijl vluchtelingenbootjes zinken, weigert Europa mensen in echte nood op te vangen. Wat is er gaande?
En ja, hoe leef je als christen in zo’n wereld? Hoe kijk je ernaar? Het houdt me bezig: in wat voor wereld leven straks jouw kinderen, je kleinkinderen? Het is niet mijn bedoeling vanm. de wereldpolitiek te bespreken. Sommigen menen zelfs dat het in de kerk helemaal niet over politiek en macht moet gaan. Maar in de Bijbel gaat het juist wel over macht, over koningschap, heerschappij. En zo bracht dit alles mij bij het boek Openbaring. Je zou bijna zeggen: een door en door politiek Bijbelboek! Want in dit boek gaat het over oorlog en overwinning, over de grote Koning, de Almachtige. In die zin is het beslist geen vrolijk of prettig Bijbelboek. Het gaat over de grote afrekening, rampen die de aarde zullen treffen. Over Gods oordelen en straffen over een boze wereld.
We komen het hier al direct tegen. Openbaring is een profetie (1,3; 22,18). Daarmee sluit Johannes zich nadrukkelijk aan bij de profeten van het Oude Testament. Zonder die achtergrond kun je Openbaring zelfs niet echt begrijpen. Johannes staat in de profetische traditie van grote profeten, zoals Ezechiël, Daniël, Zacharia. Profeten die net als hij ook spraken over wat er binnenkort gebeuren moet (1,1). Gods plan over het einde van de wereld, de komst van zijn nieuwe wereld. Maar profetie is niet alleen toekomstvoorspelling. Er wordt veel over Openbaring gefantaseerd. Allerlei toekomstscenario’s worden geconstrueerd. Maar profetie gaat allereerst ook over het heden, over de wereldgeschiedenis. Profetie is ook een soort commentaar op wat er in de wereld gaande is.
En dat is wat we nodig hebben, met al die politieke leiders die alleen maar uit zijn op macht. De wereld van nu lijkt veel op de wereld van de eerste lezers van Openbaring. Zij leefden in het enorme Romeinse Rijk, waarin de keizer als een god vereerd werd. Zoals vandaag Trump en Kim Jong Un zich laten bewonderen en aanbidden. Veel christenen in die tijd werden vervolgd, omdat ze weigerden de keizer te aanbidden. Ze erkenden maar één koning: Jezus Christus. In zo’n wereld komt deze profetie. Die gaat dus niet alleen over een misschien nog verre toekomst. Nee, vooral ook over die ene Koning die echt alle macht heeft, nu, in het heden. Over Koning Christus, die de betrouwbare Getuige wordt genoemd. Hij verspreidt geen nepnieuws om zijn eigen macht te vergroten: hij is de waarheid zelf. En hij is de Eerstgeborene uit de doden, de Overwinnaar: hij heeft álle macht, hij is de heerser over al die machthebbers.
Zo begint Johannes’ boek, met als titel Openbaring van Jezus Christus. Een boek dat dat tegelijk een brief is: Van Johannes, aan de zeven gemeenten… Genade en vrede van hem die is, was en komt, en van de zeven geesten voor zijn troon, en van Jezus Christus, de betrouwbare getuige, de eerstgeborene van de doden, de heerser over de vorsten van de aarde! En daarmee is de toon gezet: een toon van overwinning. Hoe het gaat in de wereld, daar hoeven Gods kinderen niet aan te twijfelen. Jezus zal overwinnen, want hij hééft al overwonnen. Eerstgeborene uit de doden, heerser over de vorsten der aarde. Zo verschijnt de Overwinnaar al meteen aan het begin van Openbaring ten tonele. Hij staat in de schijnwerpers, hij is de grote hoofdpersoon van het boek. Bij al die rampen en verschrikkingen die er in beschreven worden, staat hij voorop. Het is een angstwekkend boek, maar vooral een boek van hoop.
En zo is dit eerste hoofdstuk een soort opschrift boven alles wat nu gaat volgen. De tijd is nabij!, zegt Johannes. Dat klinkt dreigend: het aftellen is begonnen. Maar tegelijk ook hoopvol: christenen weten, de Heer is in aantocht. Hij komt te midden van de wolken: komen is in Openbaring een kernwoord. Als God komt, zal duidelijk worden: deze wereld draait niet eindeloos door. En de machtigen zullen niet het laatste woord hebben. Met wolken omgeven zal Jezus komen, zo zal hij het visioen van Daniël vervullen (Daniël 7). Wolken die ook herinneren aan de Sinaï. De berg waarop God verscheen aan zijn volk, dat bevend bij die Godsberg stond. Wolken, donkerheid, in de Bijbel het teken dat God verschijnt. Waarmee duidelijk wordt wie Jezus is: zelf God, bekleed met Goddelijke glorie. Beven zullen de mensen, net als toen bij de Sinaï. En elk oog zal Hem zien: onvoorstelbaar, de hele wereld zal hem zien komen! Daar klinkt ook iets in door van: niemand kan dan meer om hem heen. Hij komt zijn absolute overwinning opeisen. Er staat achteraan: ook degenen die hem doorstoken hebben. Zij die Jezus hebben gedood zullen dan hun grote vergissing zien: te laat! Dit gaat niet alleen over de Joden die verantwoordelijk waren voor Jezus’ kruisiging. Zo staat het nog in Zacharia 12: (de inwoners van Jeruzalem) zullen over degene die ze hebben doorstoken weeklagen. Maar hier wordt dat uitgebreid naar alle volken op aarde! Ze zullen om hem weeklagen: dat betekent dat ze vooral om zichzelf zullen rouwen! Zijn verschijning is voor zijn vijanden een ramp, hun absolute ondergang. Zijn verschijning wordt een ramp voor ieder die hem niet erkende. Voor ieder ook, die zichzelf als een god liet vereren.
Dat is de dreiging van zijn komst. De wereld zal het weten, de mensen en machthebbers die zich niets van hem aantrokken. De verschrikkingen beschreven in dit boek zullen hen treffen. Ook voor Gods kinderen, nogmaals, geen boek dat je zonder vrees en schrik zult lezen. Ook voor christenen, die graag van Gods liefde horen en zingen, is dat moeilijk te verteren. Hoe reageer jij, als je Openbaring leest?
Maar Goddank zien we dan ook, dat Openb. voor Gods kinderen een profetie van hoop is. ‘Ik ben de Alfa en de Omega’, horen we God roepen. De A en de Z, zouden wij zeggen: Gods plan van begin tot eind. Alles wat God wil zal gebeuren, tot en met het allerlaatste. En dat plan is, dat hij zijn volk, zijn kinderen, wil redden. In die wereld van machten die om de macht strijden, zal hij overwinnen. En dat weten we zeker: want hij hééft al overwonnen. Jezus Christus hééft de duivel verslagen, hij ís opgestaan uit de dood. Daarom zal heel dat plan van God, mét al die verschrikkingen, een plan van redding zijn. Een plan waarmee hij zijn trouw zal bewijzen. Zoals we horen in die Godsnaam: ik ben het die is, die was en die komt! De nieuwtestamentische weergave van die bekende naam die hij ooit aan Mozes gaf (Ex. 3,14): Jahwe. Ik ben die ik ben, de God die was, die er nu is, en die er eeuwig voor jullie zijn zal. Zo gaat God zijn verbond met Israël waar maken, dat klinkt door in die eeuwige naam.
En dat is wat ook wij vandaag mogen belijden en beleven. Ook in de viering van het avondmaal, waarin we Gods liefde mogen proeven. Zijn tafel wordt klaargezet in een wereld van volken en machten die zelf God willen zijn. En God laat zien dat hij dat niet neemt, maar zijn eer en macht komt opeisen. Dat is een verschrikkelijke clash, die ons kan beangstigen, en terecht. Maar tegelijk vieren we dit feest, en dat kan en mag omdat de overwinning al zeker is. Ook wij zijn overwinnaars, want geen macht ter wereld kan ons uit Gods hand rukken. We zijn veilig bij deze God, want die Ik Ben is ook de Almachtige. Daar eindigt vers 8 mee, om er geen misverstand over te laten bestaan. Denk er om: die God van trouw aan zijn verbond, hij is de Almachtige. Hij heeft alle macht, de werkelijke macht, door Jezus regeert hij deze wereld. Zo brengt hij deze wereld tot een goed einde.
Dit eerste hoofdstuk van Openbaring zet de toon. We zien hier al dat beeld van Openbaring 19 doorschemeren: die ruiter op dat witte paard. Hij ziet er schrikwekkend uit: ogen als vuur, met bloed doordrenkte kleren. Maar hij heet “Trouw en betrouwbaar’, en zijn vonnis en strijd zijn rechtvaardig. Want hij zal alle verdrukten bevrijden. En de machthebbers straffen om hun wreedheid en machtsmisbruik. Ja, Openbaring is een profetie die ons kan beangstigen. Maar vooral de boodschap van de Heer die de wereld zijn macht zal tonen. Nu kun je je als christen een eenling voelen. Maar achter jou staat de Almachtige, de Overwinnaar, hij die echt de macht heeft. Eet, drink aan zijn tafel, proef zijn liefde en kom tot rust bij zijn Vaderhart.
Amen.
