“Goedemorgen mensen!”
Hebt u zich geërgerd aan dat gedoe rond ‘genderneutraal aanspreken’? Eind juli was het in het nieuws: de NS spreekt reizigers niet meer aan met ‘dames en heren’, maar met ‘beste reizigers’. Daarmee wil de NS zich profileren als maatschappelijk verantwoorde onderneming, die blijk geeft van begrip voor mensen die anders zijn.
Steeds meer is er aandacht gekomen namelijk voor mensen voor wie hun sekse niet vaststaat. Ik blijf nu even weg van getallen, dat doet er ook niet echt toe. Er zijn nu eenmaal nogal wat mensen die ervaren dat ze in het verkeerde lichaam zitten. Je voelt je man maar zit in een vrouwenlichaam, en andersom. Dat leidt tot buitengewone identiteitscrises. Alleen met tijdige hulp kunnen zij een evenwichtige identiteit ontwikkelen. Daarnaast zijn er vandaag de dag mogelijkheden om je lichaam hormonaal en door middel van chirurgische correcties te laten veranderen. Het gaat hier dus om zogenaamde ‘transgenders’.
Daarnaast zijn er uiteraard mensen met een dubbele seksuele identiteit, de bi-seksuelen. Ook voor deze groep mensen is de eenzijdige benadering in de samenleving vaak iets wat tot grote eenzaamheid leidt. Het is inmiddels, na alles wat hierover de laatste decennia bekend geworden is, wel duidelijk dat je dit niet kunt afdoen met simpele oneliners als ‘die mensen moeten niet moeilijk doen, je bent nu eenmaal óf man óf vrouw, punt uit’. Dat zeggen we inmiddels hoop ik toch ook niet meer van homoseksuelen, die hun identiteit zo ervaren dat ze zich alleen maar aangetrokken (en veilig!) voelen bij seksegenoten.
Ik heb het hier dus niet over mensen die met seksuele relaties experimenteren. Dat gebeurt natuurlijk ook: mensen die gewoon voor de lol, of zelfs uit verveling, iets nieuws proberen. Een triootje, een homoseksueel avontuurtje. Vanuit het christelijk geloof ligt daar wel degelijk een grens. Hier kom je terecht in de sfeer van de pervertering van seksualiteit, uit puur hedonistische motieven of zelfs verveling. Het lijkt erop dat we steeds hardere prikkels zoeken om seksuele bevrediging te ervaren. De porno-industrie (en mensenhandel!) varen er wel bij. Hier gaat het niet meer om relaties van liefde en in trouw, maar om het uitleven van seksuele driften en lusten. De Bijbel spreekt van een pervertering van de oorspronkelijke bedoeling van de Schepper (lees maar Romeinen 1, 18-32).
Hoe reageer je nu op die trend dat maatschappelijk bewuste bedrijven de toon aangeven en ‘genderneutraal’ beleid als handelsmerk gaan voeren? Als christen kun je twee kanten op. Je kunt zeggen: de Bijbel spreekt zonder terughoudendheid over mannen en vrouwen. Zelfs worden God en Jezus met mannelijke voornaamwoorden benoemd.
Toch wil dat allerminst zeggen dat God zelf mannelijk is. Ja, Jezus zien we als de Zoon van God, God die mens werd. En hij nam geen vrouwelijke maar mannelijke identiteit aan. Maar wat kun je daar op zichzelf uit afleiden? Niet meer dan dat God ervoor kiest om zichzelf in culturele termen bekend te maken, omdat hij spreekt in een culturele wereld die deze beelden hanteert. Het zegt niets over wie of wat God zelf ís. Het is zelfs onmogelijk om dat in menselijke bewoordingen te beschrijven, de Bijbel gebruikt menselijke beelden omdat er geen andere voor ons mensen beschikbaar zijn.
Iets meer zegt het wel, dat God mensen mannelijk en vrouwelijk schiep. De Bijbel zien we als de openbaring van God als schepper, almachtige bron van al het leven. Los van hoe hij die schepping precies heeft voortgebracht of hoe alles is ontstaan, kunnen we niet om die werkelijkheid heen, dat mensen geschapen zijn of bestaan in twee seksen.
Toch is die oorspronkelijk gave wereld niet meer wat het geweest is. Eveneens volgens de Bijbel is die prachtige schepping bedorven door het kwaad. Niets is meer zuiver of onaangetast. En één ontsporing of deviatie is het feit dat er ook in de seksuele identiteit en de persoonlijke ontwikkeling daarvan variaties zijn ontstaan. Dat moet men niet misverstaan: het bestaan van dergelijke variaties is geen moreel probleem waarover de Bijbel een oordeel uitspreekt of zoiets. Mensen met een andere seksuele beleving zijn mooie mensen en unieke personen, die je een normaal en gelukkig leven gunt. Met het woord deviatie duid ik slechts aan, dat het leven en de wereld nu niet identiek meer zijn aan het leven en de wereld van het begin. Op de bodem van een oorspronkelijke schepping groeiden variaties, en daar hebben we nu gewoon mee te maken, als de werkelijkheid waarin we leven.
En dat brengt mij bij de tweede manier waarop christenen kunnen reageren op ‘genderneutrale’ communicatie. Want in het Nieuwe Testament wordt duidelijk hoe God die geschonden wereld gaat herstellen. Door zelf mens te worden in Jezus Christus en van binnenuit, vanaf de grond van ons bestaan, de wereld te vernieuwen, zo breekt er een nieuwe wereld aan. Die zien we nu nog niet tenzij in mensen die zich door zijn Geest laten veranderen tot liefhebbende dienende wezens. En dat is volgens de Bijbel meteen ook de opheffing van het mannelijk of vrouwelijk zijn.
Alhoewel, opheffing is dan niet het juiste woord. De oorspronkelijke schepping wordt niet ongedaan gemaakt. Er bestaan nog steeds mannen en vrouwen, met fysieke en misschien ook mentale verschillen of eigenschappen (al moet je die laatste niet verabsoluteren en gaat het niet in alle opzichten om exclusieve eigenschappen). Dat stukje schepping blijft dus, en daar zie ik zelf veel moois in, een prachtige dynamiek die de schepper in ons legt. Maar christenen verabsoluteren dit verschil niet meer, want, zegt de Bijbel, “in Christus is er noch man, noch vrouw”. Het gaat om “Christus die alles is in allen”. Mannen en vrouwen in wie Christus woont, worden nieuwe mensen, levend om te dienen en lief te hebben.
Daarom zeg ik als christen: ik hoef dat man óf vrouw zijn helemaal niet meer zo te benadrukken. Sterker nog, ik kan als voorganger voortaan ook genderneutraal spreken (daar waar het kan). Ik zeg bijvoorbeeld aan het begin van de dienst: “goedemorgen mensen, fijn dat jullie er allemaal zijn!”. Dat is voluit christelijk. Christelijk omdat Christus ons leert altijd vanuit de beleving van de ander te denken. Om empathisch te zijn, dat is zijn centrale gebod. “Doe jij aan een ander zoals je wilt dat men ook aan jou doet”, de grote Gulden Regel van Christus.
Het is hiermee precies als met dat hele gedoe rond ‘Zwarte Piet’. Zodra er mensen zijn, die zich erdoor gekwetst voelen, is het jouw opdracht als christen die ander tegemoet te komen. Misschien wel tegen je eigen opvattingen in! Want welke opvatting heeft het eeuwige leven? Opvattingen van een christen zullen altijd bewegen. We zijn geen beton maar nieuwe mensen met een bewogen hart. Dus zodra je wéét dat een ander gekwetst wordt door een bepaalde praktijk, kun je niet meer verder leven alsof je dat niet wist. Je hebt dan die kennis en dan is dat een opdracht geworden. De opdracht tot Gulden Regel Empathie.
