Gods rijk komt aan! – Preek over Marcus 1, 15
Heeft de kerk iets te zeggen over mijn politieke keuzes? Nee, maar de kerk heeft wel een Woord voor de wereld, over recht en onrecht. En de kerk is een plek die jou en mij helpt bij keuzes in je leven. Omdat hier het evangelie van het koninkrijk van de hemel verkondigd wordt.
Koninkrijk van God: dat is immers zelf een politieke manier van zeggen. Het gaat over een koninkrijk, en dus over een koning: de Koning van de hele wereld zelfs! De komende weken, in de aanloop naar de verkiezingen, denken we daarover na. Als ik bij dat hemelrijk hoor, wat betekent dat dan voor wat ik kies, hoe ik stem? Nee, ik geef geen stemadvies, het gaat niet over partijpolitiek komende weken. Wel is er heel wat aan de hand in ons land, in Europa en in de wereld. Er groeit een harde onverdraagzame sfeer. Sommige politici debatteren niet maar maken hun tegenstanders zwart. Angst bij de mensen wordt aangewakkerd door populistische taal. Daarmee, en dat is mijn grootste zorg, wordt de democratie bedreigd en ondermijnd.
Daarom wil ik deze weken de vraag aan de orde stellen: wat wil de Koning van dat hemelrijk? En hoe zijn wij onderdanen van dat koninkrijk? Ik meen oprecht, dat de kerk partij moet kiezen. Ik bedoel niet dat de kerk een specifieke partij moet steunen. Wel dat we als kerk kleur moeten bekennen. Tegenover machtsmisbruik en corruptie. En voor het recht van armen, kwetsbare mensen, vluchtelingen in Europa. Hoe staan wij tegenover het opkomende nationalisme dat grenzen wil sluiten? We hopen er iets van te gaan zien, aan de hand van het evangelie van Gods koninkrijk.
Het is tijd, Gods rijk komt aan!
Dus: 1. Keer om; 2. Stap in; 3. Ga mee.
- Keer om
Johannes’ missie is volbracht. Hij ging voor de koning uit, en doopt mensen zodat ze klaar zijn de koning te ontmoeten. Maar dan lezen we: In die tijd kwam Jezus vanuit Nazaret.
Dat betekent: nu is het zo ver. Dertig jaar lang was hij in de joodse Achterhoek (Galilea) gebleven. In alle rust bereidde hij zich voor, nu komt hij tevoorschijn.
Johannes’ tijd is voorbij, hij belandt in de gevangenis. Niet wat je noemt eervol ontslag; nee, hij moet lijden, ook zo is hij voorloper van zijn Heer.
En Jezus, gaat hij nu op het podium van Johannes staan? Nee, hij gaat terug naar die achteraf-streek, weg uit de drukte van Jeruzalem e.o. En daar gaat hij verkondigen, zoals er letterlijk staat: uitroepen. Hij roept het nieuwe koninkrijk uit: vanaf nu is Gods koninkrijk aangebroken! De tijd is aangebroken, het koninkrijk van God is nabij!
‘Aangebroken’: vervuld, staat er letterlijk. Denk aan een zandloper: is het onderste glas vol, dan is het tijd; in Gods plan is het zo ver. Voor de Israëlieten vallen die woorden op dat moment precies op hun plek. De mensen waren vol verwachting; velen geloofden: er gaat iets gebeuren! Velen leefden in de verwachting, dat oude profetieën nu gauw in vervulling zouden gaan. Johannes had die verwachting aangewakkerd. Ook hij had gezegd: het koninkrijk van de hemel is nabij (Matteus 3,2!).
Waar kwam die verwachting van een nieuw koninkrijk vandaan? We lazen over de droom van een machtige koning, Nebukadnessar. Een wonderlijk standbeeld ziet hij. Gouden hoofd, borst van zilver, bronzen middel, ijzeren benen; en: voeten van ijzer en klei. Dat gigantische beeld staat dus op een wankele basis. Want dan komt daar een steen van de bergen afrollen. En die steen wordt groter en groter, tot hij dat beeld van z’n voetstuk gooit. En het volledig verpulvert.En die steen wordt een berg, zo groot als de hele wereld.
En dan legt Daniël die wonderlijke droom uit. Dat hoofd, die borst, middel, benen en voeten, zijn koninkrijken. Maar van die steen die een berg wordt zegt Daniël: de God van de hemel zal een rijk laten opkomen dat nooit te gronde zal gaan en dat nooit op een ander volk zal overgaan. Het zal al die koninkrijken verbrijzelen en vernietigen, maar zelf zal het eeuwig bestaan (Daniël 2,44). Dat is het rijk van God. En de koning van dat rijk zal Jezus zijn, die komt uit de koningsfamilie van David.
Dit visioen laat zien, dat alle wereldmachten omver gegooid zullen worden. Die Goddelijke koning gaat alle koningen en machtigen van de wereld vernietigen. Er zijn Bijbeluitleggers, die precies invullen om welke wereldrijken het gaat (zie plaatje). Maar het gaat er niet om dat er goede en slechte machten of regeringen zijn in de wereld. Zeker, in de ene machthebber herken je iets van Jezus, een ander is een vijand van Gods rijk (voorbeeld: Obama versus Putin; zonder in te vullen ‘als Jezus versus vijand van God’, wel duidelijk verschil tussen de één en de ander).
Toch is dat niet het punt hier, het gaat er om dat alle machten maar tijdelijk zijn. Regeringen komen, en gaan. Vooral dat laatste: ze gaan, geen enkel wereldrijk, geen enkele macht is blijvend. Trump is net aangetreden. Je kunt je hart vasthouden om hoe zijn manier van regeren via botte Tweets zal uitpakken. En wat als Wilders wint, die op een foto Pechtold tussen shariademonstranten plakt. Dit is respectloze politiek inderdaad, en de bijl aan de wortel van de democratie. Ja, hier moeten we als kerk wel degelijk onze stem tegen verheffen.
Maar voor wie bij het hemelrijk hoort, doet het er niet toe wie er op aarde regeren! Er is maar één macht, één rijk dat ertoe doet: het rijk van de hemel dat nabij is. Vandaar die urgente oproep: keer om van elke heilloze weg! Voordat het te laat is en die steen die een berg werd je vermorzelt!
- Stap in
Deze oproep van Johannes en Jezus heeft dus iets dringends. Het is tijd! Het gebruikte woord betekent dat je ‘op tijd’ moet zijn. Zoals bij een trein die je moet halen. Het betekent dus ook, dat je in moet stappen, vóór hij wegrijdt en je de trein mist.
Dat zit ook in dat woordje ‘nabij’ (“het koninkrijk van God is nabij”). Rond dat koninkrijk van de hemel zijn er twee misverstanden. Het eerste is, dat je zegt: het koninkrijk van de hemel is er al. Alle eeuwen door zijn er christenen geweest die dit beweerden. Ze wilden het Godsrijk al op aarde vestigen. Bekend is het doperse vrederijk van Thomas Münzer, rond 1530 in de stad Münster. Maar ook de politieke prediking en bevrijdingstheologie in de vorige eeuw wilden een gekomen Godsrijk. En nog weer anders vind je het bij Pinksterchristenen, in hun ‘theologie van overwinning’. Maar het andere misverstand is, dat je zegt: het hemelrijk moet nog komen. Dan verplaats je het koninkrijk van de hemel helemaal naar de toekomst.
Het rijk dat Jezus predikt, heet ‘koninkrijk van God’ of ‘van de hemel’. Dat betekent: God is nu aan de regering, dit koninkrijk wordt vanuit de hemel bestuurd.
Dat koninkrijk is dus niet maar gekomen of zal eens komen. Nee, er staat dat het ‘nabij’ is. Dat is: het rijk van God is bereikbaar geworden. Denk maar weer aan het voorbeeld van die trein. Als die trein stopt bij het perron, moet je maken dat je instapt! Ga aan boord! Nu het kan! Want in Jezus is dat nu mogelijk. De aanstaande koning is gekomen, via hem ga je zijn rijk binnen. Zoals Jezus ook in Joh. 10 zegt: ik ben de deur, door mij ga je naar binnen. Gods rijk is nabij: in zijn Zoon Jezus Christus.
Wat betekent dat voor ons vandaag? Dat Jezus zegt: laat alle aardse machten nu los, waag het erop met mij. Laat mij voortaan je koning zijn. Nu word je vanuit de hemel geregeerd, door Jezus’ Woord en Geest. Je laat je niet meer leiden door de aardse verhoudingen, van het recht van de sterkste. Nee, je volgt een koning die het kruis koos en de weg van het lijden ging.
Christenen moeten zeker gaan stemmen, zo bouw je mee aan een betere wereld. Maar voor wie Jezus volgt, gaat het niet om macht, zelfs niet om maximale invloed. Het gaat niet om jouw belangen, zelfs niet om die van de kerk. Wel werk je mee aan een rechtvaardigere wereld. Ja, maar volgens de normen en waarden van Gods koninkrijk.
Wat is dat? Een voorbeeld. Onlangs zei premier Rutte, dat iedereen een bijdrage aan de samenleving dient te leveren. En “anders” maar moet opstappen. Maar wat als je gehandicapt bent, afgekeurd of chronisch ziek? Of een vluchteling die maar niet aan het werk komt? In het koninkrijk van God zijn die mensen juist het eerst aan de beurt!
In de samenleving groeit weerstand tegen het opnemen van vluchtelingen. In Gods koninkrijk hebben juist de ontheemden recht op bescherming. Dat is een overduidelijke boodschap in de Bijbel, of beter: van het koninkrijk! Het gaat niet om jouw veiligheid, in dit rijk komen we juist uit onze eigen comfort zone. Zoals Jezus zelf deed en al zijn glorie opgaf, voor zondige mensen.
- Ga mee
Want in hem, de gestorven koning, zie je wat de stijl van dit koninkrijk is. Jezus zegt: hecht geloof aan dit goede nieuws. In Gods koninkrijk staat het goede nieuws centraal, het evangelie van verlossing en genade! Het evangelie, dat Gods Zoon naar de wereld kwam en zichzelf gaf in zijn dood. Dat God van mensen houdt, werd in hem zichtbaar. Die zelfopofferende liefde, die is de norm van het koninkrijk van God. De wet van de zelfverloochening en dienstbaarheid.
Daarom zegt Jezus ook: hecht geloof aan dit goede nieuws. Het gebruikte woord betekent: je in vertrouwen overgeven. Dat is nogal wat: jezelf uit handen geven, jezelf toevertrouwen aan de Heer die liefde is. Levend in deze wereld durven we dat niet zo maar aan. Je geeft jouw eigen zekerheden niet zo maar op. Veilig voelen we ons juist bij een goede regering en sterke politieke leiders.
Maar Jezus zegt: zoek eerst Gods koninkrijk en zijn gerechtigheid. Dat wil zeggen: in dit koninkrijk draait alles om genade! Leef van Gods vergeving, leef uit Gods vergeving, wees zelf Gods vergeving. Vertrouw je toe aan zijn regiem van genade. Al die andere dingen zijn de zekerheden van mensen die leven zonder God (Matt. 6,32).
Je leeft in NL, maar je bent een burger van het hemelrijk. Dan leef je niet meer voor jezelf maar voor je Heer. Wees een loyale burger van NL, juist met die houding van liefde en dienstbaarheid. Maar tegelijk ben je onderweg. NL is niet je eindbestemming: je bent op weg naar de volmaaktheid van Gods rijk. Waarin hij alles in allen zal zijn.
Amen.