Blij met Gods indrukwekkende schepping! -Preek over Psalm 104, 31 (biddag)
Met biddag begint het voorjaar, vind ik. Op de 21e is het officieel lente, maar eerst is het altijd biddag. De spa gaat weer in de grond, de ploeg scheurt de akkers weer open. Zo volgen we de cyclus van seizoenen, na de winter weer nieuw leven, licht en hoop. En zo lezen we vanavond Psalm 104: lied van blijdschap.
Gods blijdschap, daar loopt de psalm op uit. De luister van de HEER moge eeuwig duren, laat de HEER zich verheugen in zijn werken! Je kunt je wel eens afvragen: waarom zijn we hier? Wat is het doel van alles, de zin van mijn bestaan? Dit: de blijdschap van God!
Blij met Gods indrukwekkende schepping!
(we volgen de psalm, in zes stappen)
1 Hemel
Psalm 104 begint net als Psalm 103: Prijs de HEER, mijn ziel! Dit jezelf toespreken of opwekken komt vaker voor in de Bijbel. Je zou het zo kunnen zeggen: “O, wat vind ik die schepping groots en indrukwekkend!” Het is dan ook een gedicht, een soort kunstwerk, deze psalm. Geen theologische tekst, over God, wie hij is, hoe je over hem kunt denken. Meer een soort schilderij, dat allerlei beelden oproept.
Het begint met de hemel, getekend in zwarte vegen en kleurschakeringen. Het licht, als een mantel die God omhult en omstraalt. De hemel, als een tent over de aarde gespannen. De wolken, als een wagen waarop God rijdt. De wind, als de vleugels van Gods engelen. De bliksem, het vuur van God dat langs de hemel schicht. Met die penseelstreken tekent de dichter Gods grootheid, groots en imposant. Zo begint de psalm, God de Schepper komt in beeld.
2 Aarde
De psalm volgt min of meer het verhaal van Genesis 1. Het is niet bekend, of de tekst van Gen. 1 al bestond. Maar in woordkeus is er veel overeenkomst met het scheppingsverhaal. Kijk maar eens naar vers 6, als het gaat over die ‘oerzee’. Zo stelden de mensen van die tijd zich het allereerste begin voor. De aarde, woest en leeg, bedekt met watermassa’s.
Maar dan gaat God ingrijpen, de chaos wordt geordend. Land en bergen komen tevoorschijn. Het is alsof de watermassa’s angstig wegvluchten voor de machtige Schepper.
Voor ons Nederlanders is de strijd tegen het water bekend. Maar ook de Israëlieten zagen water en zee als een vijand, waar ze ontzag voor hadden. Israël was door muren van water uit Egypte gered. En al woonden ze aan de Middellandse-Zee-kust, ze werden niet echt een zeevaardersvolk. Zee en water blijven onberekenbaar.
Wij herkennen dat wel, denk ik. Veilig voel je je nooit, zelfs niet achter dijken en deltawerken. Veilig ben je alleen bij de Gód van zee en land.
3 Water
Maar water is niet alleen een vloek, het brengt ook zegen. Dat is het volgende paneel van het schilderij: bronnen, beken, rivieren. De Israëlieten kenden de Jordaan, alleen in regentijd een rivier van betekenis. Andere riviertjes zijn het grootste deel van het jaar droge beddingen, wadi’s. Dat maakt wel duidelijk, dat zoet water van levensbelang is. In Israëls klimaat groeit er alleen iets in de nabijheid van een bron of rivier.
Dat beeld wordt hier getekend: dieren lessen hun dorst, vogels schuilen in groene bomen. In de kustvlakte zijn vruchtbare akkers te vinden, waar koren wordt verbouwd. Op de berghellingen vind je wijngaarden en olijfbomen. Water: we zijn er afhankelijk van: waar water is, is leven. Ruimteonderzoekers ontdekten sporen van water op Mars. Is daar dus leven of leven geweest? Ook de jarenlange strijd tussen Israël en de Palestijnen gaat over water, zegt men. Het joodse nederzettingenbeleid draait om wie de vruchtbaarste grond bezit.
Maar datzelfde water dat leven geeft, kan een vloek worden. Wat kunnen we doen bij een stijgende zeespiegel? De één ontkent het, de opwarming van de aarde. De ander is bezorgd over steeds grotere wateroverlast in de zomer. Is water een zegen, of een vloek? In dit lied is het een door God getemd monster, en pas zo tot zegen voor de mensen. Alweer: alleen bij de Schepper vind je leven, water des levens.
4 Tijd
De schilder van Psalm 104 kijkt nu omhoog. Wat wisten de mensen van toen over het heelal, zon, maan en sterren? Zon en maan zijn de klok van die tijd, het ritme van dag en nacht. Als het donker wordt, worden roofdieren wakker en gaan op zoek naar prooi. Brullend vragen ze God om voedsel (vers 21). God als de voeder, van dieren, van mensen. Als de leeuwen slapen, gaat de mens aan het werk, van de morgen tot de avond (vers 23). Dat drukke bestaan van ons: altijd bezig, druk en gestrest, dat is ons leven. Hoe vind je tijd om even tot rust, tot jezelf, tot God te komen?
Je kent vast wel dat motto “Sta even stil bij het werk aan de weg”. Het Ministerie van Verkeer & Waterstaat vraagt zo aandacht voor de wegwerkers. Sta eens even stil, dat is biddag: midden in een drukke week even stilstaan. Tot je laten doordringen: dat ritme van dag en nacht, werk en vakantie, tijd en haast. Sta eens even stil en bid: God, geef me rust, in die jacht van de tijd. Doe mij leven als de leeuwen, die u brullend om voedsel vragen. Of, zoals Jezus zegt: vogels maken zich niet druk.
5 Leven
De psalm klimt omhoog, naar lofprijzing: Hoe talrijk zijn uw werken, HEER! Alles hebt u met wijsheid gemaakt, vol van uw schepselen is de aarde. Heb je de laatste serie van Planet Earth gezien? Wat een grootsheid, die eindeloze variatie in dieren en soorten! Het is niet te bevatten wat voor wezens er op aarde rondkruipen, -vliegen en -zwemmen! Wie komt niet onder de indruk van de God die dat allemaal heeft bedacht! Zo kijkt de dichter met zijn kunstenaarsoog naar het kunstwerk van de Schepper. De zee, vol wonderlijke schepselen. Tot en met de ‘Leviatan’, misschien een in de Bijbel verdwaald mythisch zeemonster.
Maar niet alleen die eindeloze variatie, ook de zorg van de Schepper is indrukwekkend. De dichter ziet al die schepselen omhoog kijken, vol verwachting. Afhankelijk van Gods zorg en aandacht. Goed om te beseffen, als je vlees eet. Wie in de Schepper gelooft, hoort bij Gods ‘Partij voor de Dieren’. De dichter laat zien, hoe alle schepselen op God zijn aangewezen. Als God zijn “gelaat verbergt”, ben je nergens. Als God zou wegkijken van zijn schepping, zou alles vergaan.
Maar: zend uw adem en zij worden geschapen (vers 30)! Daar staat voor adem een woord dat ook geest kan betekenen. Dat is niet per se het zelfde als heilige Geest, maar heeft toch ook alles met hem te maken. Want van Gods Geest belijden we, dat hij “Here is en levend maakt”. De Geest is de Scheppergeest, die leven blaast in mens en dier. Dat woord geest laat opnieuw zien hoe afhankelijk schepselen zijn van hun Schepper. Alleen van hem krijg je het leven.
6 De eer van de HEER
En daarmee zijn we gekomen bij waar het in deze psalm om gaat. Je vraagt je wel eens af: waarvoor leven wij? Wat doen we eigenlijk hier: naar school gaan, werken, oud worden, sterven? En dan? Eeuwig leven? En wat is dat? En wat doe je dan? Is heel mijn aardse leven dan niet meer geweest dan een spel? Ben ik dan niets dan een poppetje geweest in Gods hand? En als ik sterf, wie kent me dan nog (zo klaagt ook Psalm 103)?
Hier vind je iets van een antwoord. Ik leef niet voor mijn werk, mijn vakantie, mijn ouwe dag, mijn familie en kinderen. Ik leef allereerst omdat God plezier aan me wil beleven. Ben je dan een speelpop in zijn hand? Nee, je mag leven en van het leven genieten, en zo Gods blijdschap vergroten. En Gods blijdschap mag onze blijdschap worden. Kijk naar vers 34: Moge mijn lofzang de HEER behagen, zoals ik mijn vreugde vind in hem! Deze psalm is een loflied op de Schepper. Maar het is ook een gebed om de eeuwige vreugde van de HEER! Dat die de wereld mag vervullen.
Als we straks gaan bidden, moet je dat bedenken. Bidden is altijd antwoorden op Gods woorden. En reageren op Gods liefde en macht. Als de echo van Gods woord en genade. Dankbaarheid van verloste mensen. Mensen die in Jezus Gods werk tot zijn hoogtepunt zien komen. Jezus Christus, hij is de vreugde van God. En in hem zijn wij Gods blijdschap.
De psalm eindigt met de voleinding van alles: Zondaars zullen van de aardbodem verdwijnen, onrechtvaardigen zullen niet meer bestaan. Dat is geen wraakgebed, het is een bede van verlangen naar een nieuwe, verloste wereld. Een wereld zonder onrecht en kwaad. Want die prachtige aarde is nu een schepping vol vloek. Water en vuur kunnen dieren en mensen vernietigen. En de tijden halen je in, zodat je sterft. Maar in hem die de wereld nieuw maakt is leven. Een toekomst, vol van Gods glorie en licht. Om met deze psalm te spreken: halleluja!
Amen.